Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen değildir. Dostluk, toplum ortamında insanoğluın harbiden kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene oturtmak, toplumsal ömürın gerçekleşmesini kurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin muhalifsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, banko yakınlarında kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum ortamında insanoğluın ekonomi ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her hin mümkündür. “İşte ahbaplık, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir dizge, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence altına alınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birokkalı görüş ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini kurmak maksadıyla konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların kâffesidür. Henüz geniş bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal yaşyalnız düzenidir. Dostluk Söz Medlulı Dostluk kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “tanrı” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na bakılırsa ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım ancakü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Beceri Medlulı Dostluk dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanımı ise: “Belirli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) rabıtalanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi ortamında baş olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf düzlük kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun temellıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymetiharbiye hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeşim nitelikteki parçalanmamış durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Dostluk düzenini sağlamlamayı ve korumayı yalnızçlayan yapmış oldurımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek sinein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapis ve para cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kadar çeşitli ahbaplık dallarında çeşitli yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakadar çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasi reyleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşyalnız düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbikî yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun toplumsal ömürı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik ortamında bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbikî amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum ortamında yaşayan insanoğluın, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın örgüsından kaynaklanan ihtiyaçlarını muhaliflamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni ömürın baş gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın saf örgüsına ve bundan müterakki mevrut gereksinimlerine yakışır bulunmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de tutkundır; soylu erki ihtiyaçlara uymalı ve onları muhaliflamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir organizasyon altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak çın kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere iki çeşitli anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında zatî bir özelliği deyimler. Isim her hin haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni icra etmek yolunda sürekli ve değdavranışmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakadar oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mazmunı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzlükında hukuki kıymetiharbiye olarak kelam konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve algılanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum sineindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini sineermiş kurallar parçalanmamışü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve istimal etmek yerinde bulunmuş olduğuna bakılırsa, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk mazmunı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymetiharbiye niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini sineerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni bakmak, gerekse onu değdavranıştirmeyi meşrulaştırmak sinein her hin adalete temelvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta muhalifmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine yakışır olup olmadığı açısından bir kıymetiharbiye ve istimara ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi muhaliflıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon balans ortamında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Düzgülü olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşyalnız uyacak, hem de bu toplumsal ömürın pasış ortamında sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü sağlamlamaya çalışacaktır.